Hiện nay, đa phần các chủ doanh nghiệp, nhà đầu tư thường khó đưa ra quyết định giữa việc lựa chọn hình thức nhượng quyền nào để có thể yên tâm rót vốn hay nhân rộng thương hiệu của mình một cách thông minh. Đây là một bài toán khó, đòi hỏi chủ đầu tư phải am hiểu về cách nhượng quyền cũng như yếu tố pháp lý thật chi tiết. Bài viết dưới đây, H3 Group sẽ phân tích và cung cấp thông tin tổng quan về các hình thức nhượng quyền thương hiệu phổ biến hiện nay, giúp bạn có cơ sở dữ liệu để đưa ra chiến lược phù hợp và tối ưu nhất.
1. 5 hình thức nhượng quyền thương hiệu phổ biến hiện nay
Mỗi hình thức nhượng quyền thương hiệu sẽ mang một cấu trúc vận hành khác nhau, điều đó thể hiện qua quyền lợi, vai trò và nghĩa vụ của hai bên. Dù ở vai trò là bên nhận nhượng quyền hay bên nhượng quyền thương hiệu, bạn cũng cần phải hiểu rõ bản chất của từng hình thức để tạo dựng mối quan hệ hợp tác thuận lợi và bền vững.
1.1. Nhượng quyền thương hiệu toàn phần
Nhượng quyền thương hiệu toàn phần (hay nhượng quyền mô hình kinh doanh) là hình thức nhượng quyền toàn diện và phổ biến nhất trong các ngành dịch vụ, ẩm thực và bán lẻ.
Chủ doanh nghiệp không chỉ cấp phép sử dụng thương hiệu mà còn là sự chuyển giao một cách có hệ thống và bài bản toàn bộ công thức thành công của một doanh nghiệp. Bên nhượng quyền sẽ cung cấp cho bên nhận quyền một “hệ thống kinh doanh” hoàn chỉnh, đã được kiểm chứng và tối ưu hóa qua thời gian.
Ưu điểm
- Giảm thiểu rủi ro khởi nghiệp:
Thay vì phải tìm hiểu, thử và sai thì nhà đầu tư sẽ được đi trên một con đường đã vạch sẵn, kế thừa một mô hình kinh doanh đã thành công. Tỷ lệ thất bại của các doanh nghiệp nhận nhượng quyền thấp hơn đáng kể so với các doanh nghiệp khởi nghiệp độc lập.
- Tận dụng sức mạnh thương hiệu:
Được kinh doanh dưới một tên thương hiệu đã có uy tín và được đông đảo khách hàng biết đến, giúp cửa hàng nhanh chóng thu hút khách hàng ngay từ ngày đầu khai trương mà không tốn quá nhiều chi phí cho việc xây dựng thương hiệu từ con số không.
- Hệ thống hỗ trợ toàn diện:
Họ sẽ nhận được sự hỗ trợ liên tục về đào tạo, vận hành, marketing, công nghệ và cả việc đàm phán với nhà cung cấp để có được mức giá tốt nhất nhờ sức mạnh mua hàng của cả hệ thống.
- Tiếp cận mô hình kinh doanh chuyên nghiệp:
Được học hỏi và áp dụng những quy trình quản lý, vận hành bài bản, hiệu quả mà không phải mất nhiều năm kinh nghiệm để đúc kết được.
Nhược điểm
- Chi phí đầu tư ban đầu và chi phí định kỳ rất cao:
Bao gồm phí nhượng quyền ban đầu (có thể lên tới hàng trăm nghìn USD), chi phí xây dựng và trang trí cửa hàng đảm bảo tiêu chuẩn ngành, chi phí mua sắm trang thiết bị, và các khoản phí phải thanh toán định kỳ như phí bản quyền (thường là % trên doanh thu), phí marketing.
- Thiếu tự do và không gian sáng tạo:
Bên nhận quyền phải tuân thủ tuyệt đối các quy định của bên nhượng quyền. Mọi ý tưởng thay đổi về sản phẩm, thiết kế hay chiến lược marketing riêng đều gần như không thể thực hiện được. Điều này có thể gây ra sự gò bó cho những người có tư duy kinh doanh năng động và sáng tạo.
- Rủi ro phụ thuộc:
Sự thành bại của cửa hàng không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của bản thân mà còn bị ảnh hưởng lớn bởi danh tiếng và chiến lược chung của toàn hệ thống. Nếu thương hiệu mẹ gặp khủng hoảng truyền thông, tất cả các chi nhánh đều sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực.
Đối tượng phù hợp
Hình thức nhượng quyền thương hiệu toàn phần đặc biệt phù hợp với nhà đầu tư sở hữu nguồn vốn mạnh, ưu tiên sự an toàn và sẵn sàng đi theo hệ thống được định sẵn. Đây chính là cách thức làm nên tên tuổi của những thương hiệu lớn như: Highlands Coffee, Starbucks, The Coffee House, KFC, Jollibee, McDonald’s, Pizza Hut,….
1.2. Nhượng quyền phân phối sản phẩm, dịch vụ
Nhượng quyền phân phối sản phẩm, dịch vụ là hình thức cấp quyền phân phối một hoặc một số dòng sản phẩm/dịch vụ cụ thể của bên nhượng quyền.
- Bên nhận quyền (nhà phân phối) được phép sử dụng tên thương hiệu của sản phẩm để bán hàng trong một khu vực địa lý nhất định. Tuy nhiên, họ vẫn vận hành doanh nghiệp của mình một cách tương đối độc lập.
- Bên nhượng quyền thường chỉ đặt ra các tiêu chuẩn liên quan trực tiếp đến sản phẩm, chẳng hạn như cách trưng bày sản phẩm tại điểm bán, các chính sách về giá, dịch vụ bảo hành và mục tiêu doanh số. Các khía cạnh khác của kinh doanh như quản lý nhân sự, kế toán, vận hành cửa hàng… phần lớn do bên nhận nhượng quyền tự quyết định.
Ưu điểm
- Chi phí đầu tư ban đầu hợp lý:
Bên nhận quyền không phải trả phí nhượng quyền cho cả một hệ thống kinh doanh phức tạp, mà chủ yếu tập trung vào chi phí nhập hàng và có thể là một khoản phí nhỏ để được cấp quyền phân phối.
- Mức độ tự do và linh hoạt cao:
Chủ đầu tư có quyền tự chủ trong việc quản lý hoạt động kinh doanh tổng thể. Họ có thể quyết định giờ làm việc, phương thức quản lý nhân sự và thậm chí có thể kinh doanh thêm các sản phẩm khác (không phải là đối thủ cạnh tranh trực tiếp) để tối đa hóa lợi nhuận.
- Tận dụng được cơ sở kinh doanh sẵn có:
Bên nhận nhượng quyền có thể dễ dàng thêm sản phẩm của thương hiệu lớn vào danh mục hàng hóa của mình để tăng sức hút và đa dạng hóa nguồn thu.
Nhược điểm
- Hỗ trợ hạn chế từ bên nhượng quyền:
Bên nhận quyền sẽ không nhận được sự hỗ trợ chuyên sâu về quy trình vận hành, quản lý hay đào tạo nhân sự. Sự hỗ trợ thường chỉ giới hạn ở việc cung cấp sản phẩm, tài liệu marketing và các chương trình quảng bá chung cho sản phẩm đó.
- Thành công phụ thuộc lớn vào sức cạnh tranh của sản phẩm:
Nếu sản phẩm lỗi thời, kém hấp dẫn hoặc bị đối thủ cạnh tranh vượt mặt, hoạt động kinh doanh của nhà phân phối sẽ ngay lập tức bị ảnh hưởng nặng nề.
- Ít được hưởng lợi từ sức mạnh tổng thể của hệ thống:
Mặc dù được bán sản phẩm có thương hiệu, nhưng họ không thực sự là một phần của một “hệ thống” chặt chẽ. Họ có thể không được hưởng lợi từ sức mạnh đàm phán mua hàng chung hay các công nghệ quản lý tiên tiến của công ty mẹ.
Đối tượng phù hợp
Đây là lựa chọn lý tưởng cho những người đã có kinh nghiệm kinh doanh, sẵn mặt bằng và hệ thống phân phối, nhưng muốn bổ sung thêm các sản phẩm đến từ thương hiệu lớn vào danh mục sản phẩm của mình. Điển hình như các đại lý ô tô (Toyota, Vinfast, Hyundai), xe máy (Honda, Yamaha), lốp xe (Bridgestone, Michelin),…
1.3. Nhượng quyền sản xuất
Nhượng quyền sản xuất là hình thức bên nhượng quyền không bán sản phẩm cuối cùng, mà họ cấp phép cho bên nhận nhượng quyền được sản xuất và bán các sản phẩm đó dưới tên thương hiệu của mình.
- Bên nhượng quyền sẽ chuyển giao công thức, quy trình sản xuất, thông số kỹ thuật và công nghệ.
- Bên nhận nhượng quyền sẽ chịu trách nhiệm đầu tư toàn bộ cơ sở hạ tầng sản xuất bao gồm nhà xưởng, dây chuyền máy móc, công nghệ và hệ thống phân phối sản phẩm trong một khu vực địa lý rộng lớn (thường là một quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ). Họ phải cam kết tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm do bên nhượng quyền đặt ra để đảm bảo tính đồng nhất của sản phẩm trên toàn cầu.
Ưu điểm
- Tiết kiệm chi phí vận chuyển và logistics:
Việc sản xuất tại thị trường địa phương giúp loại bỏ chi phí vận chuyển quốc tế khổng lồ, thuế nhập khẩu và giúp sản phẩm đến tay người tiêu dùng nhanh hơn hơn.
- Thâm nhập thị trường quốc tế hiệu quả:
Cho phép các tập đoàn toàn cầu dễ dàng đưa sản phẩm vào một thị trường mới mà không cần phải tự mình xây dựng nhà máy. Họ có thể tận dụng sự am hiểu thị trường, mạng lưới phân phối và nguồn lực của một đối tác địa phương mạnh.
- Quyền kinh doanh độc quyền trên lãnh thổ lớn:
Bên nhận nhượng quyền thường được cấp quyền sản xuất và phân phối độc quyền trên một khu vực rộng, mang lại tiềm năng doanh thu và lợi nhuận khổng lồ nếu thành công.
Nhược điểm
- Yêu cầu vốn đầu tư cực lớn:
Bên nhận nhượng quyền phải có tiềm lực tài chính vô cùng mạnh mẽ để đầu tư vào việc xây dựng hoặc nâng cấp nhà máy, mua sắm dây chuyền sản xuất hiện đại và thiết lập một mạng lưới phân phối rộng rãi.
- Thách thức trong việc kiểm soát chất lượng:
Ví dụ việc phải kiểm soát chất lượng sản phẩm từ xa, đảm bảo rằng sản phẩm được sản xuất ở Việt Nam có chất lượng y hệt sản phẩm ở Mỹ là một bài toán phức tạp. Điều này đòi hỏi các quy trình kiểm định, giám sát và kiểm toán định kỳ phải cực kỳ chặt chẽ.
- Rủi ro về bảo mật công nghệ và công thức:
Việc chuyển giao bí quyết sản xuất cho một đối tác khác luôn tiềm ẩn rủi ro bị rò rỉ hoặc đánh cắp tài sản trí tuệ, đây được xem là “kho báu” quý giá nhất của bên nhượng quyền.
Đối tượng phù hợp
Nhượng quyền sản xuất được đánh giá là hình thức nhượng quyền phù hợp cho các tập đoàn toàn cầu muốn thâm nhập vào thị trường quốc tế và các công ty sản xuất địa phương sở hữu tiềm lực mạnh mẽ. Phải kể đến các tập đoàn lớn như: Coca Cola, Unilever, Amazon, Apple Inc., Microsoft, Samsung,…
1.4. Nhượng quyền có tham gia quản lý
Đối với hình thức nhượng quyền này, bên nhận nhượng quyền là nhà đầu tư tài chính đơn thuần, người bỏ vốn ra để sở hữu tài sản (ví dụ: một khách sạn, một khu nghỉ dưỡng), nhưng không trực tiếp tham gia vào quá trình điều hành. Thay vào đó, nhà đầu tư sẽ thuê chính bên nhượng quyền (một thương hiệu quản lý chuyên nghiệp) để quản lý và vận hành toàn bộ hoạt động kinh doanh.
Ưu điểm
- Cơ hội đầu tư thụ động hiệu quả:
Cho phép các nhà đầu tư không có chuyên môn hoặc thời gian trong ngành dịch vụ (như khách sạn, nhà hàng cao cấp) có thể rót vốn vào và tài sản của họ sẽ được vận hành bởi một đội ngũ chuyên nghiệp, có thương hiệu, giúp tối ưu hóa doanh thu và lợi nhuận.
- Tận dụng hệ thống toàn cầu của thương hiệu:
Tài sản của nhà đầu tư ngay lập tức được kết nối với mạng lưới marketing, bán hàng và khách hàng trung thành toàn cầu của thương hiệu quản lý. Ví dụ, một khách sạn do Marriott quản lý sẽ có mặt trên hệ thống đặt phòng của Marriott, tiếp cận hàng triệu thành viên của chương trình Marriott Bonvoy.
- Nâng cao giá trị tài sản:
Việc một tài sản được gắn với một thương hiệu quốc tế danh tiếng như Hilton, Hyatt hay Accor sẽ làm tăng giá trị của chính tài sản đó trên thị trường.
Nhược điểm
- Chi phí quản lý cao và chia sẻ lợi nhuận:
Nhà đầu tư phải trả cho bên quản lý một loạt các loại phí, bao gồm phí quản lý cơ bản (thường là % doanh thu), phí khuyến khích (thường là % lợi nhuận gộp), phí marketing, phí hệ thống… Điều này làm giảm đáng kể phần lợi nhuận cuối cùng mà chủ đầu tư nhận được.
- Mất quyền kiểm soát hoạt động:
Chủ đầu tư gần như không có quyền can thiệp vào các quyết định vận hành hàng ngày của doanh nghiệp, từ việc tuyển dụng nhân sự cấp cao đến chiến lược về giá, chương trình marketing,… cho sản phẩm/dịch vụ. Mọi quyết định đều do bên quản lý đưa ra dựa trên tiêu chuẩn của họ. Điều này có thể gây xung đột nếu chủ đầu tư có quan điểm khác.
Đối tượng phù hợp
Hình thức này chủ yếu dành cho các nhà đầu tư tài chính, các quỹ đầu tư, các công ty bất động sản muốn sở hữu các tài sản sinh lời trong ngành dịch vụ cao cấp nhưng không muốn hoặc không thể tự mình vận hành.
Họ là những người có nguồn vốn lớn, tầm nhìn dài hạn và chấp nhận vai trò của một nhà đầu tư thụ động, tin tưởng vào năng lực của các thương hiệu quản lý chuyên nghiệp. Nhượng quyền có tham gia quản lý là hình thức phổ biến trong ngành dịch vụ cao cấp, đặc biệt các chuỗi khách sạn quốc tế như Marriott, Hilton, Hyatt, IHG hay Accor,…
1.5. Nhượng quyền chuyển đổi
Hình thức nhượng quyền chuyển đổi là chiến lược thông minh giúp các thương hiệu lớn nhanh chóng phân bổ thị phần bằng cách tiếp nạp các doanh nghiệp độc lập hoạt động cùng lĩnh vực.
Các doanh nghiệp nhỏ lẻ này thường từ bỏ thương hiệu của mình để khoác lên mình chiếc áo của thương hiệu lớn. Bên cạnh đó, bên nhận nhượng quyền sẽ áp dụng quy trình vận hành, hệ thống đào tạo cũng như chiến dịch marketing của bên nhượng quyền như thỏa thuận.
Ưu điểm
- Đối với bên nhượng quyền:
- Mở rộng hệ thống thần tốc với chi phí thấp: Đây là cách nhanh nhất để tăng số lượng điểm bán và độ phủ thị trường. Họ có được một địa điểm đã đi vào hoạt động, có sẵn dòng tiền và tệp khách hàng nhất định.
- Đối tác nhận quyền đã có kinh nghiệm: Chủ doanh nghiệp chuyển đổi đã có sẵn kinh nghiệm trong ngành, giúp giảm bớt thời gian và chi phí đào tạo ban đầu.
- Đối với bên nhận nhượng quyền (doanh nghiệp chuyển đổi)
- Tăng sức cạnh tranh ngay lập tức: Thay vì phải đơn độc chiến đấu, họ được gia nhập vào một hệ thống lớn mạnh, tận dụng được danh tiếng thương hiệu, sức mạnh marketing và chuỗi cung ứng hiệu quả hơn.
- Cơ hội chuyên nghiệp hóa: Được tiếp cận với các quy trình, công nghệ và phương thức quản lý hiện đại, giúp nâng cấp và chuyên nghiệp hóa hoạt động kinh doanh của chính mình.
Nhược điểm
- Thách thức về đồng bộ hóa văn hóa và quy trình:
Đây là rào cản lớn nhất. Chủ doanh nghiệp độc lập đã quen với việc tự mình ra quyết định và làm mọi thứ theo cách riêng. Việc phải từ bỏ thói quen cũ để tuân theo một hệ thống quy định chặt chẽ có thể gây ra sự xung đột, chống đối và khó thích nghi.
- Chi phí nâng cấp và tái đầu tư:
Doanh nghiệp chuyển đổi thường phải tốn một khoản chi phí không nhỏ để sửa chữa, nâng cấp cơ sở vật chất (bảng hiệu, nội thất, trang thiết bị) cho phù hợp với tiêu chuẩn của thương hiệu mới.
- Bắt đầu trả các khoản phí nhượng quyền:
Từ một doanh nghiệp độc lập không phải trả phí cho ai, họ sẽ phải bắt đầu trích một phần doanh thu để trả phí bản quyền và các chi phí khác cho bên nhượng quyền.
Đối tượng phù hợp
Đối tượng nhận quyền lý tưởng của hình thức này là các chủ doanh nghiệp độc lập đang cảm thấy áp lực cạnh tranh, nhận thấy sự hạn chế khi hoạt động một mình và mong muốn tìm một “bệ phóng” giúp doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ hơn.
Các ví dụ điển hình bao gồm ngành bất động sản (Century 21, RE/MAX), bán lẻ tiện lợi (7-Eleven, Circle K, FamilyMar), dịch vụ chuyển phát (J&T Express, Giao Hàng Tiết Kiệm), hoặc các trung tâm sửa chữa ô tô,…
> Xem thêm: Top 10+ Các thương hiệu nhượng quyền giá rẻ, vốn ít
2. So sánh 5 hình thức nhượng quyền thương hiệu [Tổng quan]
Để giúp chủ đầu tư và doanh nghiệp thể đối chiếu và lựa chọn hình thức nhượng quyền phù hợp với mục tiêu kinh doanh cũng như nguồn lực vốn có. Dưới đây là bảng so sánh các tiêu chí quan trọng về mức độ kiểm soát, mức độ tham gia, vốn đầu tư và lĩnh vực ngành nghề mà bạn có thể tham khảo:
| Tiêu chí | Nhượng quyền toàn phần | Nhượng quyền sản xuất | Nhượng quyền quản lý | Nhượng quyền chuyển đổi | Nhượng quyền phân phối sản phẩm |
| Mức độ kiểm soát (bên nhượng quyền) | Rất cao | Cao | Rất cao | Cao | Trung bình |
| Mức độ tham gia (bên nhận nhượng quyền) | Rất cao | Rất cao | Thấp | Cao | Cao |
| Vốn đầu tư | Cao | Rất cao | Rất cao | Trung bình | Thấp đến Trung Bình |
| Trọng tâm | Hệ thống kinh doanh | Sản xuất và phân phối | Đầu tư tài chính | Chuyển đổi thương hiệu | Phân phối và bán sản phẩm |
| Lĩnh vực phù hợp | F&B, Bán lẻ, Giáo dục | Thực phẩm, Thương mại điện tử, Công nghệ | Resort, Khách sạn, Nhà hàng | Bất động sản, Dịch vụ logistics và chuyển phát | Ô tô, Xe máy, Lốp xe, Mỹ phẩm, Thời trang |
3. Cách chọn hình thức nhượng quyền thương hiệu phù hợp
Trong kinh doanh, không có hình thức nào là tốt nhất cho chủ đầu tư và doanh nghiệp. Mỗi hình thức sẽ có những lợi thế và hạn chế khác nhau, việc lựa chọn hình thức nhượng quyền thương hiệu phù hợp dựa trên mục tiêu, tiềm lực của bản thân và đặc điểm của thương hiệu. Để đưa ra quyết định sáng suốt, bạn có thể thực hiện theo quy trình bao gồm:
Bước 1: Đánh giá nguồn lực và mục tiêu
Đánh giá toàn diện về nguồn lực và mục tiêu của cả hai bên là nền tảng cho các quyết định lựa chọn hình thức phù hợp, cụ thể:
- Đối với bên nhận nhượng quyền: Phải xác định rõ ngân sách, mức độ muốn tham gia quản lý (trực tiếp vận hành hay chỉ đầu tư), kinh nghiệm và khả năng chấp nhận rủi ro.
- Đối với bên nhượng quyền: Phải xác định mục tiêu là mở rộng quy mô nhanh hay kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo tính đồng nhất của thương hiệu.
Bước 2: Phân tích ngành và thị trường
Mỗi ngành sẽ có những đặc thù riêng biệt, chẳng hạn như ngành F&B và bán lẻ sẽ phù hợp với hình thức nhượng quyền toàn phần bởi tính đồng bộ và hệ thống. Trong khi đó, ngành sản xuất hàng tiêu dùng thường thường ưa chuộng hình thức nhượng quyền sản xuất và phân phối, nơi phát triển mạnh về công thức sản phẩm và kênh bán hàng.
Do đó, trước khi chọn hình thức nhượng quyền, bạn cần phải nghiên cứu thị trường và đối thủ cạnh tranh một cách kỹ lưỡng để đưa ra các chiến lược kinh doanh phù hợp.
Bước 3: Thẩm định Bên nhượng quyền
Bạn nên nghiên cứu kỹ lưỡng tài liệu nhượng quyền và chủ động kết nối với các bên nhận nhượng quyền khác đang hoạt động trong cùng hệ thống để có góc nhìn tổng quan trước khi hợp tác. Điều này giúp bạn biết được mức độ hỗ trợ từ thương hiệu chính, lợi nhuận thực tế có thể đạt được và các vấn đề phát sinh trong quá trình vận hành.
Bước 4: Tham vấn chuyên gia pháp lý
Chuyên gia pháp lý không chỉ giải thích cho bạn về những điều khoản phức tạp trong hợp đồng mà còn giúp bạn nhận diện rủi ro pháp lý tiềm ẩn. Hơn nữa, họ sẽ là người đại diện cho bạn trong quá trình đàm phán để đạt được những điều khoản có lợi và phụ trách đảm bảo toàn bộ thỏa thuận trong hợp đồng tuân thủ quy định pháp luật về hoạt động nhượng quyền thương mại, giúp bạn tránh những mâu thuẫn và tranh chấp về sau.
Bài viết trên là những thông tin hữu ích về các hình thức nhượng quyền thương hiệu phổ biến hiện nay, Công ty cổ phần H3 Group hy vọng có thể giúp bạn lựa chọn hình thức phù hợp với vốn tài chính và mục tiêu kinh doanh của bản thân. Khi hiểu rõ được bản chất, ưu và nhược điểm của từng hình thức sẽ giúp bạn có được chiến lược sáng suốt trong việc tiếp cận và hợp tác với các thương hiệu lớn cũng như mở ra con đường thành công cho riêng mình, góp phần xây dựng mối quan hệ hợp tác bền vững và phát triển.
